İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?

Boşaltım sistemi içerisinde yer alan böbrekler, idrar kanalları (üreterler), mesane ve üretranın oluşturduğu idrar yolları içerisinde zaman zaman enfeksiyonlar ortaya çıkabilir. Bu enfeksiyonlar idrar yolu enfeksiyonu olarak adlandırılır. Tuvalet hijyeninin yetersiz olması, çocuk bezi kullanımı gibi nedenlerle çocuklarda yaygın olarak görülen bu enfeksiyonlar, idrar kanalının anatomik yapısı, ped kullanımı ve tuvalet sonrası temizliğin yanlış yapılması gibi durumların neden olduğu yatkınlıkla birlikte yetişkin kadınlarda da çok sık karşılaşılan bir durumdur. Her on erkekten biri yaşamının bir bölümünde idrar yolu enfeksiyonu ile karşılaşırken her iki kadından biri yaşamı boyunca en az bir kez idrar yolu enfeksiyonuna yakalanmaktadır. Genellikle daha yaygın ve daha hafif olan alt idrar yolu enfeksiyonları mesane ve üretrayı etkiler. Çoğu kişi için zararsız olan ve bol su tüketimi ile kendiliğinden iyileşen alt idrar yolu enfeksiyonları tedavi edilmediği veya şiddetlendiği takdirde üst idrar yollarını da etkileyerek böbrek ve üreter enfeksiyonlarına dönüşebilir. Bu bölüme ulaşan idrar yolu enfeksiyonları daha tehlikelidir ve mutlaka tıbbi tedavi gerektirir.

İdrar yolu Enfeksiyonu Neden Olur?

İdrar yollarında oluşan iltihaplanmanın altında yatan neden çoğu zaman bakteriyel enfeksiyonlardır. Dış ortamdan üretraya ulaşarak buraya giriş yapan bakteriler, idrar yollarında kolaylıkla enfeksiyon oluşturabilir. Bakterilerin kaynağı çoğunlukla kişinin kendi dışkısı içerisinde yer alan E. coli bakterileridir. Bazı nadir durumlarda ise farklı bakteriler, gonokok ya da klamidya gibi cinsel yolla bulaşabilen patojen mikroorganizmalar, virüs veya mantar türleri de idrar yolu enfeksiyonlarının etkenini oluşturabilir. Tuvalet sonrası temizlik yapılırken önden arkaya doğru temizlik yapmak; anüsten üretraya bakteri bulaşmasını önlemeye yardımcıdır. Bu temizliğin yanlış şekilde yapılması, dışkıda yer alan bakterilerin üretraya ulaşmasını kolaylaştırdığından idrar yolu enfeksiyonuna zemin hazırlar. Aynı zamanda bakterilerin çoğalması için uygun bir ortam oluşturan çocuk bezleri, hasta bezleri, pedler ve pamuklu olmayan uygunsuz kumaşlara sahip iç çamaşırlarının kullanımı da bölgede bakteri üremesi ve çoğalmasını artırarak idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilir. Kadınlarda boşaltım organının anatomik yapısı idrar yolu enfeksiyonuna olan yatkınlığı çok büyük oranda artırır. İdrar kanalının kısa olması nedeniyle üretradan giriş yapan bakteriler kolaylıkla mesaneye ulaşabilir. Ayrıca anüs ile üretranın yakınlığı nedeniyle dışkıdaki bakterilerin idrar yoluna ulaşması erkeklere oranla kadınlarda çok daha kolaydır. Bu nedenlerden dolayı idrar yolu enfeksiyonları çoğunlukla kadınlarda görülmektedir. Tüm bunların haricinde gebelik döneminde değişen hormonal dengelerden, diyabet (şeker) hastalarında ise idrar içeriğinde yer alan glikozun enfeksiyon riskini artırmasından dolayı idrar yolu enfeksiyonlarına yatkınlık daha fazladır. Sıklıkla merak edilen idrar yolu enfeksiyonu neden olur sorusu bu şekilde cevaplandırılabilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

İdrar yolu enfeksiyonlarının en temel ve spesifik belirtileri, idrar yaparken hissedilen ağrı ve kasılmalardır. Bunun yanında sık idrara çıkma, birkaç damla idrar olsa dahi idrara çıkma dürtüsünün oluşması gibi belirtiler çoğu zaman idrar yolunda oluşan iltihabi durumlardan kaynaklanır. Alt idrar yollarını etkileyen hafif enfeksiyonlarda bazı durumlarda herhangi bir belirtiye rastlanmayabilir. Ancak enfeksiyonun şiddetlenmesi ya da üst boşaltım organlarını etkilemesi halinde belirtiler şiddetlenerek ciddileşebilir. Yaygın karşılaşılan idrar yolu enfeksiyonu belirtileri arasında şunlar yer alır:

• İdrar çıkışı esnasında ağrı veya yanma
• Normalden çok daha sık şekilde idrara çıkma
• İdrar çıkışındaki debinin azalması
• İdrar akışının kesik kesik olması
• İdrarı tutmada güçlük çekme
• İdrarda kan görülmesi
• Alt karın ve kasık bölgesinde ağrı

Şiddetlenerek böbrek tutulumuna neden olmuş olan üst idrar yolu enfeksiyonlarında ise böbreklerde hassasiyet, bel bölgesinde ve yan karında ağrı, ateş, üşüme, titreme, bulantı ve kusma gibi belirtiler görülmeye başlanır. Böyle durumlarda böbrekler hasar görebildiğinden vakit kaybedilmeden sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Çeşitleri Nelerdir?

İdrar yollarında oluşan enfeksiyonlar, iltihaplanmanın söz konusu olduğu bölgeye göre farklı şekillerde isimlendirilebilir. Mesaneyi etkileyen enfeksiyonlar sistit olarak adlandırılır ve çoğu idrar yolu iltihabı bu kategoriye girer. Böbrekleri etkileyen enfeksiyonlar piyelonefrit olarak isimlendirilir ve bel, arka ve yan karın kısımlarında şiddetli ağrıya neden olabilir. Ateş, üşüme, titreme, bulantı ve kusma gibi belirtilerin görülmesi enfeksiyonun piyelonefrite dönüşmüş olabileceğinin önemli bir işareti olabilir. Yalnızca mesaneden çıkan idrar yolu olan üretrayı etkilemiş olan enfeksiyonlar ise üretrit olarak tanımlanır.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Teşhisi Nasıl Konulur?

Normal şartlarda sağlıklı bireylerde idrar sıvısı, steril bir yapıya sahiptir ve içeriğinde bakteri olması beklenmez. İdrarda bakterilere veya diğer patojen mikroorganizmalara rastlanması ise idrar yolunda bir enfeksiyon olduğunun göstergesidir. İdrar yaparken yanma, kasık ağrısı, sık idrara çıkma gibi şikayetlerle sağlık kuruluşlarına gelen hastalara çoğunlukla idrar testi uygulanır. Bu test sonucunda idrarda mikroorganizmalara, bazı savunma sistemi elemanlarına, çeşitli hücrelere ve kana rastlanması gibi durumlarda idrar yolu enfeksiyonu teşhisi kolaylıkla konulabilir. Bazı enfeksiyonlarda böbrek ve mesane taşları etkili olabilir. Böyle bir durumdan şüphelenilmesi halinde idrar testlerindeki bazı belirteçlere ek olarak mesane ultrasonu ve çeşitli kan testleri istenebilir. Böbreklerin etkilenmesi halinde idrarda protein gibi büyük yapılı moleküllere rastlanabilir. Gerekli tanı testlerinin istenmesi ile birlikte idrar yollarında enfeksiyon olduğu tespit edilen hastalarda tedavi planı belirlenir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi Nasıl Yapılır?

Alt idrar yolunda oluşmuş komplikasyonsuz iltihaplar kolay bir şekilde tedavi edilebilir. Zamanında müdahale edilmesi halinde bu enfeksiyonlar genellikle hızlı bir şekilde iyileşir. Komplike olmayan enfeksiyonların %30-50'si kendiliğinden ve hasar bırakmadan iyileşse de rahatsız edici semptomların iyileştirilmesi ve patojenlerin tamamen yok edilmesi için çoğunlukla ağız yoluyla alınan antibiyotikler reçetelendirilir. Böbrek tutulumu ile birlikte gelişen enfeksiyonlar ise erken dönemde tedavi edilmediği takdirde böbreklerde kalıcı hasarlara neden olabilir. Enfeksiyonlarda etkili bir tedavinin sağlanması ve tekrarlanmanın önlenmesi açısından iltihaplanmaya yol açan mikroorganizmanın tam olarak tespit edilmesi önemlidir. Bunun için idrar kültürü alınarak hastalık etkeni olan patojen tespit edilebilir. Böylelikle bu mikroorganizmaya yönelik dar spektrumlu antibiyotiklerle tedavi gerçekleştirilebilmesi mümkündür. Alt karında, kasıklarda ve idrar çıkışı esnasında idrar yollarında hissedilen ağrı ve spazmların önlenmesi için ağrı kesici ilaçlardan yararlanılabilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonuna Ne İyi Gelir?

İdrar yolları enfeksiyonu olan kişilerin ilk dikkat etmesi gereken konu, bol bol su içmektir. Bol su tüketimi, idrar yollarında ve mesanede yıkama etkisi yaratarak mekanik bir temizlenme sağlar. Böylelikle enfeksiyon etkenleri vücuttan hızlı bir şekilde uzaklaştırılabilir. Enfeksiyona yakalanan kişiler günlük olarak az 2-2,5 litre sıvı almaya özen göstermelidir. İyileşmeyi desteklemek için çeşitli bitki çaylarının tüketilmesinde de fayda vardır. Ancak kahve, alkol ve limon suyu gibi içecekler mesaneyi tahriş edebileceğinden bunların tüketimi mümkün olduğunca kısıtlanmalıdır. Böbrekler üzerinde yük oluşturan idrar yolu enfeksiyonları esnasında tuzlu besinlerin tüketiminden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Piyelonefrite dönüşmüş olan enfeksiyonlarda ise hekimin önerisi doğrultusunda bir süre tuzsuz beslenmeye dahi ihtiyaç duyulabilir. Bunların haricinde tuvalet sonrası temizliğe dikkat edilmeli, ped kullanımından kaçınılmalı, pamuklu iç çamaşırları kullanılmalı ve iç çamaşırı sık sık değiştirilmelidir.